Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, ince bağırsağımızın, buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan gluten proteinini tanıyamaması ve gluteni sindirememesi nedeniyle oluşan ve ince bağırsaklara zarar veren bir otoimmün hastalıktır.
Gluten içeren bir gıda tüketildiğinde ince bağırsakların iç yüzeyi gluteni tehlikeli bir maddde olarak algılar ve bağışıklık sistemi harekete geçerek tepki verir. Vücudun kendi bağışıklık sistemi ince bağırsaklarda aldıladığı gluteni yok etmeye çalışır. Bu olay da karın bölgesinde şiddetli ağrıya, sindirim rahatsızlıklarına, ishal, bulantı ve diğer bazı belirtilere yol açarak bir dizi inflamatuar reaksiyona neden olur.
Gluten, buğday, çavdar, arpa ve bu tahılların içerisinde olduğu besinlerde ve yemeklerde bulunur. Bu besinler çölyak olan insanlar tarafından tüketildiğinde ince bağırsak duvarında görülebilen parmak benzeri küçük çıkıntılar olan villüslere büyük zararlar vermektedir. Gluten, çölyak hastalığının birincil etkeni olmakla beraber bazı kişilerde çölyak hastalığı olmadığı halde glutene karşı bir hassasiyet oluşabilmektedir. Bu nedenle doğru teşhis çok önemlidir. Gluten vücuda ciddi hasarlar vermeden önce tespit edilmeli, diyet ve davranışsal tedaviler ile iyileştirilmelidir.
Çölyak Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
Hastalık genetik olarak ailede bulunabilir, anne ya da baba aracılığıyla bireye geçebilir, ancak çölyak hastalarının yaklaşık olarak % 5’i aileden geçiş olmaksızın kendiliğinden gen mutasyonunu geliştirir ve çölyak hastalığı bu kişilerde görülür.
Çevresel faktörler
- Genler arasındaki anormal etkileşim
- Stres
- Bakteriler
- Viral enfeksiyonlar
- Mide enfeksiyonları
- Ameliyat sonrası stres
- Hamilelik ve doğum
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalarının sayısı her yıl artmakla birlikte hastalığın ne zaman ortaya çıkabileceğini tahmin edebilmek giderek önem kazanmaktadır. Çölyak hastalığının en sık görülen belirtileri şunlardır:
Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Belirtileri
- Soluk veya gevşek bir tabure
- Kemik yoğunluğu kaybı
- İrritabl bağırsak sendromu (IBS)
- Mide ekşimesi
- Şişkinlik
- Migren
- Eklem ağrısı (Artrit)
- Ağız yaraları
- Kaşıntılı, kabarık döküntü (Dermatitis herpetiformis)
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Yorgunluk
- Demir eksikliği anemisi
- Karın ağrısı
- Kramp
- Mide bulantısı
Çocuklarda Çölyak Hastalığı Belirtileri
Çocuklarda çölyak hastalığının belirtileri genellikle sindirim sistemi ile ilgilidir, bunlar aşağıdaki gibi belirtilerdir:
- Midede şişkinlik
- Kusma ve mide bulantısı
- İshal
- Kabızlık
- Kilo kaybı
- Karın ağrısı
- Kokulu dışkı
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Diş hastalıkları
- Deri döküntüleri
- Yorgunluk
Ayrıca, besin maddelerinin olması gerektiği gibi emilememesi sebebiyle, daha belirgin mide-bağırsak belirtileri olmaksızın birçok vitamin ve mineral eksikliği de görülebilir. Çölyak hastalığı bazı insanları aşırı derecede etkilememektedir. Bu nedenle birçok insan glutenli besinleri tükettiğinde şüpheye yol açabilecek herhangi bir belirti olmamaktadır. Bununla birlikte halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı, besin yetersizliği komplikasyonları ve kilo kaybı çoğunlukla çölyak hastalığının hafif bir türünü işaret edebilir. Çölyak hastalığı teşhis edildikten sonra glutensiz diyet ile tedavi edilir ve bütün belirtiler ortadan kalkar.
Ayrıca bakınız: Çölyak hastalığı: Glutensiz gıdaların gelişimi için genel bakış ve düşünceler
