Gebelik diyabeti ya da gestasyonel diyabet, en kısa tanımıyla gebelik sırasında meydana gelen şeker hastalığıdır. Gebelik öncesi yeterli miktarda insülin salgılayabilen vücudumuz, gebelik sırasında bazı hormonların bebeğin gelişimi için fazla salgılanmasıyla, gebelik boyunca yeterli insülin salınımını sağlayamaz. Bu nedenle gebelik boyunca kan şekerinin yüksek olması durumuna gebelik diyabeti ya da gestasyonel diyabet denir. Çoğunlukla gebelik sonlandığında kan şekeri düzeyi normale döner. Ancak bu durumun kalıcı olma ihtimalini göz ardı etmemek gerekir. Ayrıca gebelik diyabeti yaşayan anne adaylarının sonraki yıllarda Tip 2 diyabet olma riski yüksektir. 

GEBELİK DİYABETİ TANISI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Anne açısından her ne kadar gebelik diyabeti, gebelik süresince devam eden bir sağlık sorunu olsa da gebelik sonrası nadiren de olsa gebelik diyabeti kalıcı olabilir. Gebelik diyabeti gebelik sonrasında da devam ederse anne süt verdiği sürece insülin tedavisi uygulanabilir. Bebek, anne karnında plasenta yoluyla annesinden aldığı besin ögeleri ile beslenir. Bu durumda annenin kan şekeri düzeyinin yükselmesi demek bebeğin de kan şekeri düzeyinin yükselmesi demektir. Bebeğin artan kan şekeri düzeyi ile bebeğin salgıladığı insülin miktarı da artar. İnsülin hormonu aynı zamanda büyümeyi de uyaran bir hormondur. Bu durumda bebeğin büyümesi hızlanır ve doğum ağırlığı 4 kilograma kadar çıkabilir. Bu duruma iri bebek sendromu denir. Bu sendromda doğum esnasında omuz çıkıkları, sinir yaralanmaları, şeker düşüklüğü ve sarılık gibi risk faktörleri vardır. 

GEBELİK DİYABETİ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte bazı gebelerde plasantel hormonların insülin karşıtı etkileriyle gebelik diyabetine zemin hazırladıkları öngörülmektedir.

  • 25 yaş üzerindeki anne adayları
  • Ailesel ya da kişisel yatkınlık
  • Aile bireylerinde tip 2 diyabet bulunması
  • Annenin önceki gebeliklerinde bebeğin 4 kilogramın üstünde doğmuş olması ya da ölü doğum yaşamış olması
  • Aşırı kilo (BKİ’nin 30’un üzerinde olması) olarak sıralanabilir.
karnına sarılan gebe

GEBELİK DİYABETİ ANNEYİ NASIL ETKİLER?

Gebelik diyabeti tanısı alan çoğu anne adayı sağlıklı bebekler dünyaya getirebilmektedir. Ancak kan şekeri düzeyi düzenli kontrol edilmediğinde anne ve bebek ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşabilir. Anneyi etkileyen komplikasyonlar annede Tip 2 diyabet riskini artırması ve hipertansiyon olarak sıralanabilir. Hipertansiyon, annenin ve bebeğin yaşamını tehdit eden önemli bir risk faktörüdür. 

GEBELİK DİYABETİ BEBEĞİ NASIL ETKİLER?

Bebeği etkileyen komplikasyonlar erken doğum, yeni doğan bebekte solunum sıkıntısı, kan şekeri düşüklüğü, şiddetli hipoglisemi atakları, iri bebek (doğum travmaları ve sezaryenle doğumda riskler yüksektir), ilerleyen yaşlarda Tip 2 diyabet yatkınlığı, ölü doğum vb. şekilde sıralanabilir.

GEBELİK DİYABETİ NASIL ÖNLENEBİLİR?

Sağlıklı bir gebelik süreci için gebelikten önce ideal kilonuza kavuşmanız önemli bir etkendir. Beslenme birçok konuda olduğu gibi gebelik öncesinde, gebelikte de sürecin sağlıklı ilerlemesini destekleyen faktörlerdendir. Gebelik öncesinden itibaren başlayarak sağlıklı bir beslenme programı uygulanmalıdır. Bir beslenme uzmanına danışmanızda fayda var. Düzenli egzersiz yapmak; hafif tempolu yürüyüşler, bisiklet, yüzme gibi aktivitelerle beslenme düzeninizi desteklemek daha sağlıklı bir gebelik geçirmenizi sağlar.

Kan şekerini ölçen bir kan şekeri ölçüm cihazı tutan el, arka planda bir stetoskop ve grafik dosyası
Yükse kan şekeri herkes için zararlı bir durumdur ve mutlaka kontrol altına alınması gerekir.

GEBELİK DİYABETİNDE TEDAVİ YAKLAŞIMLARI NELERDİR?

Düzenli Kan Şeker Takipleri: Düzenli kan şekeri düzeyi takibi yapılmasında en çok kullanılan pratik yöntem kendinizin de kolaylıkla yapabileceği parmaktan yapılan kan şekeri ölçümleridir. Zaman zaman laboratuvar ortamında da ölçümler yapılabilir. Bu ölçüm sonuçlarına göre uygun tedavi ve beslenme programıyla hem bebeğin hem de annenin sağlıklı olması sağlanmalıdır.

Sağlıklı Beslenme: Özellikle düşük karbonhidrat ve kalori içerikli liflerden zengin örneğin meyve, sebze ve kurubaklagil gibi besinlerin çoğunlukta olduğu, dengeli yağ alımının sağlandığı bir beslenme programı uygunlanmalıdır. Uygun porsiyonlarda tüketime dikkat edilerek kan şekeri düzeyinizi kontrol altına almanızın kolaylaşmasının yanı sıra uygun kilo artışı gebeliğinizin sağlıklı devam etmesine ilişkin en önemli faktörlerdendir. 

Egzersiz: Düzenli orta yoğunlukta yapacağınız fiziksel aktiviteler egzersiz programları kan şekeri düzeyinizin kontrolünde fayda sağlamasının yanında gibi gebelerin sıkça şikayet ettiği bel ağrısı, adale krampları, şişme, kabızlık, uykusuzluk gibi problemlerinizin giderilmesinde de yararlı olacaktır. 

İlaç Tedavisi: Diyet düzenlemeleri ve egzersiz gibi yaşam alışkanlıklarını değiştirmenin kan şekerini düzenlemekte yetersiz kaldığı durumlarda -ki gebelik diyabeti hastalarının yaklaşık %15-20 si bu gruptadır- hekim kontrolünde insülin tedavisine başlamak gerekebilir.

Bebeğin Yakın İzlemi: Ultrasonografi ve NST cihazlarıyla bebeğin gelişimsel süreçlerini yakından izlemek,uygun doğum haftası ve yöntemini belirlemek yaşamsal önem arz eder. Doğum sonrasında da Gestasyonel diyabetik anne bebeklerinde kan şekeri yakın takip gerektirmektedir.

KAYNAKÇA
  • David L. Katz, Rachel S.C. Friedman, Sean C. Lucan Klinik Uygulamalarda Beslenme Kitabı
  • Vanessa Shaw Klinik Pediatrik Beslenme Kitabı 
  • Türk Diyabet Cemiyeti